Albert Heijn heeft de Europese paling vervangen door een Afrikaanse soortgenoot uit Madagascar. Een stap naar een duurzaam alternatief voor de met uitsterven bedreigde Europese aal, zegt de grootste supermarkt van Nederland. Dat is nog maar de vraag.

- door Annemarie Geleijnse en Rineke van Houten -

Albert Heijn kondigde vorig jaar na een oproep van het Wereld Natuur Fonds al snel aan alle paling uit de schappen te halen. De super zou op zoek gaan naar een 'duurzaam alternatief'. Maar dat bleek niet makkelijk. De datum dat de Europese paling niet meer te koop zou zijn, schoof een paar keer op. Tot Albert Heijn onlangs aankondigde zijn kaarten te zetten op de Afrikaanse paling. Duurzaam is deze soortgenoot echter (nog) niet, leert navraag.
Waarom paling uit Madagascar? Omdat, zo is ook onder wetenschappers en kweekbedrijven bekend, daar nog volop jonge aal in zee zwemt. En jonge aal is nodig om volwassen aal op te kweken voor de handel. Vrijwel alle paling die in Nederland in de supermarkten ligt komt uit kwekerijen.
Albert Heijn koopt zijn nieuwe paling van het bedrijf Ripple Fish, een ambitieuze onderneming gevestigd op Mauritius en met een kwekerij op Madagascar. Ripple Fish kweekt de jonge paling uit zee op in bassins en vervoert de vissen naar Nederland, waar rokerij Foppen er smakelijke filets van bereidt voor Albert Heijn. Volgens het ministerie van LNV heeft het bedrijf een aanvraag ingediend om de Anguilla mossambica, zoals de Afrikaanse paling officieel heet, in Nederland op te kweken. Omdat het een uitheemse soort is, mag de vis alleen in Nederland gehouden worden met een vergunning.

Parasiet
De Nederlandse kwekers vrezen niet alleen inkomstenderving, maar ook schade aan de eigen palingstand. Het is al jaren bekend dat de import van 'vreemde' paling kan leiden tot ziektes onder de soort. De palingbranche herinnert zich nog goed de zwemblaasparasiet die in de jaren tachtig per ongeluk meekwam met de Japanse paling. De worm verspreidde zich razendsnel onder Europese palingen. Zoiets kan ook gebeuren met geïnfecteerde palingen uit Madagaskar, bevestigt de Leidse onderzoeker Guido van den Thillart. 'Het is de vraag of we in staat zullen zijn om verspreiding van deze parasiet tegen te gaan mocht het zover komen', zegt hij. 'In het algemeen zijn nieuwe parasieten vrij agressief.'
De gevolgen van een grootschalige infectie kunnen desastreus zijn. Geïnfecteerde palingen groeien minder snel, verzwakken en kunnen niet meer navigeren in diep water. Juist voor palingen is het van levensbelang sterk de rivieren te verlaten om de lange reis naar de paaigronden te overleven. In het verleden is wel gesuggereerd dat parasieten een van de redenen zijn waarom palingen er steeds minder in slagen zich voort te planten. De parasiet die met de Japanse aal meereisde, heeft volgens Van den Thillart, die bijna alles weet over de voortplanting van palingen, vrijwel zeker 'een zeer sterk negatief effect' op de reproductie. 'Een nieuwe parasiet zou dat alleen maar erger maken.'

MSC
Een andere onzekerheid rondom de paling uit Madagaskar is het MSC-certificaat. Albert Heijn zegt mee te werken aan een duurzame visvangst en de 'lokale vissers' te helpen het begeerde label in de wacht te slepen. Is de procedure al gestart? Ja, zegt een woordvoerster van Albert Heijn. 'Nog geen officiële aanmelding binnen', zeggen ze op het kantoor van MSC. AH spreekt van een 'positief voortraject', maar een MSC-certificaat krijg je niet zomaar. Daar is onder andere een goed beheer van de visstand voor nodig. 'Het is de vraag of dat gaat lukken', stelt Stichting De Noordzee in een reactie. Voor het gebied gelden vangstquota om overbevissing tegen te gaan. Zo'n quotum stelt volgens de milieuorganisatie niet veel voor. 'Een bedrijf krijgt een vergunning om een bepaalde hoeveelheid jonge paling te vangen. De regering heeft daarnaast alle vrijheid om nog meer vergunningen af te geven als de vraag naar glasaal stijgt'.
Gemiddeld duurt een beoordeling veertien maanden. Albert Heijn zelf spreekt over een certificering ‘binnen enkele jaren’. Kan Albert Heijn niet beter wachten tot dat certificaat er is? 'We vinden het belangrijk de vissers te helpen met de ontwikkeling richting MSC door vis af te nemen', zegt de woordvoerster.

Wageningen
Het is niet zo toevallig dat, de nog jonge, palingkweker Ripple Fish in Nederland een afnemer heeft gevonden. Het bedrijf, dat ook kwekerijen wil openen in Zuid-Afrika en Mauritius, krijgt ondersteuning van het Nederlandse instituut Imares uit Wageningen, waar vooraanstaande palingdeskundigen werken. Imares sloot begin dit jaar een contract van 1,7 miljoen euro met het bedrijf om te helpen naar het zoeken van duurzame kweekmethodes.
Albert Heijn noemt de nieuwe paling Zuiderling, zodat duidelijk is dat het niet om de Europese paling gaat. Maar het enige verschil is voorlopig dat de Afrikaanse paling (nog) niet met uitsterven is bedreigd. En... dat de Afrikaanse variant volgens de Nederlandse kwekers minder lekker is.
De bewuste consument kan intussen geen wijs meer uit alle palingverhalen. Dioxine, uitsterven, Afrika, wilde en gekweekte versies: wat blijft hangen is dat er iets niet in de haak is met de vis. Niet kopen dus.
De branche probeert het imago van de paling te redden. Binnenkort brengen kwekers en rokers een 'duurzame' paling op de markt. Kopers van die paling, te herkennen aan een label op de verpakking, steunen volgens de informatie onderzoek naar het herstel van de Europese paling.

Wordt vervolgd dus.