Wat zijn de mogelijkheden om in de voedingsmiddelenindustrie efficiënter met water, energie en grondstoffen om te gaan zonder dat de voedselveiligheid in gevaar komt? Dat is de belangrijkste onderzoeksvraag in het driejarig Europees onderzoek Resource Efficient and Safe Food Production and Processing (Resfood) dat op 1 november van start is gegaan.

‘Ik heb er vertrouwen in dat het ons gaat lukken de sector ervan te overtuigen dat het mogelijk is om op een veilige manier water te recyclen en daarmee een flinke stap te zetten richting een duurzame voedselketen’, zegt projectcoördinator Willy van Tongeren van TNO.
Het project Resfood heeft een budget van bijna zes miljoen euro. Achttien partners uit zes landen nemen deel. Voor Nederland zijn dat naast TNO, Vezet, Logisticon, Uniresearch, Provalor en De Demokwekerij.
Het project focust op de mogelijkheden om efficiënt met water, nutriënten en energie om te gaan in de glastuinbouw en de groenteverwerking. Van Tongeren: ‘We gaan onderzoeken of we in de hele voedselketen, van teelt tot verwerking, waterkringlopen verder kunnen sluiten. Daarmee bespaar je niet alleen water, maar vooral ook energie en nutriënten. En doordat je minder vervuild water moet lozen, lopen ook de kosten van zuivering mogelijk terug.

Verse groente
Een van de partners in het project is groenteverwerker Vezet in Warmenhuizen. ‘Voor het wassen van de tonnen verse groente die door onze fabriek gaan, gebruiken we heel veel water’, vertelt kwaliteitsmanager Els Cornelissen. De groentes worden in de fabriek gesneden en met schoon drinkwater dat is gekoeld tot 1 graad in zogeheten wassers gespoeld. Na het verwijderen van groenteresten loopt het water daarna rechtstreeks het riool in. Cornelissen: ‘Als het lukt efficiënter met het water om te gaan betekent dat én een vermindering van onze waterinname en van onze koeling. Dat is milieutechnisch een belangrijke stap.’
TNO gaat hiertoe het komende jaar nieuwe technologieën ontwikkelen en testen die zijn gericht op het selectief verwijderen van stoffen met membraanprocessen. Projectpartner Logisticon Water Treatment gaat zich richten op nieuwe toepassingsmogelijkheden van bestaande technologie.

Voedselveiligheid
Dat het project in de voedselsector plaatsvindt, vormt een extra uitdaging. Van Tongeren: ‘We zijn in Nederland hartstikke goed in de technologie, maar de zorg om de voedselveiligheid maakt het sluiten van waterkringlopen extra ingewikkeld. Veel bedrijven vinden het prima om water te hergebruiken zolang het maar niet te dicht bij het product gebeurt. Voedselveiligheid staat voorop.’

Ook Cornelissen benadrukt dit aspect. “Vezet zal in de pilot een proefopstelling naast de eigenlijke wasser plaatsen. We gaan daarin toetsen of het lukt om het water te recyclen en op drinkwaterniveau te krijgen. Pas als de methode werkt, gaan we het in onze processen inzetten. Het moet absoluut veilig blijven om onze groenten rauw te eten.”

Afbreukrisico
Van Tongeren begrijpt de huiver van sommige voedselbedrijven tegen hergebruik van water wel. “Het afbreukrisico is gigantisch. Maar ik weet zeker dat goed watermanagement juist een positief effect kan hebben op de voedselveiligheid. Op het moment dat je meer aandacht voor je systeem hebt, en met betere monitorings- en behandeltechnieken een betere controle en beheersing mogelijk maakt, is het risico van het introduceren van microbiologische verontreiniging juist lager. Langzamerhand raken ook voedselbedrijven daarvan overtuigd.” Hij benadrukt dat het de bedoeling is de eerder in het project Aquafit4use ontwikkelde methodiek toe te passen. Deze is gebaseerd op het strenge kwaliteitssysteem Hazard Analysis and Critical Control Points (HACCP). “Wij passen hiermee op het water dezelfde kwaliteitsborging toe die de sector op het product toepast.”

Ambitieus
De ambities van het project zijn hoog. Het gebruik van water in de voedselketen moet met 30 tot 75 procent verminderen, dat van nutriënten met 80 procent en van energie tot 50 procent. Dat zal uiteindelijk ook de concurrentiepositie van de voedingsindustrie versterken. Cornelissen: “Ik ga er niet van uit dat de methode om het water te recyclen dusdanig duur is dat het zich niet terugverdient.”
De projectcoördinator heeft ook hoge verwachtingen van het deel van het onderzoek dat zich richt op het begin van de keten: de kweek. “We gaan onder meer kijken of we in Spanje, waar nog in de volle grond wordt gekweekt, naar substraatteelt kunnen. In dit soort moderne systemen waarmee we in de Nederlandse glastuinbouw al werken, heb je veel meer mogelijkheden om de kringloop te sluiten. Los van de bodem kun je het watersysteem helemaal beheersen.” De Demokwekerij gaat een bijdrage leveren aan dit deel van het onderzoek.

Resultaat
Van Tongeren verwacht dat de eerste pilots na een jaar zullen starten en dat er snel resultaat zal zijn . “We zitten dicht tegen praktijkvragen en –toepassingen aan. Daardoor kunnen we het bedrijfsleven ervan overtuigen dat het echt mogelijk is om ook in de fabrieksprocessen dichtbij het voedsel water te gaan hergebruiken. Doordat we ons deels op verse groente richten, winnen we aan overtuigingskracht. Als het daar kan, dan kan het op andere plekken nog veel makkelijker. Hiermee moeten we in de voedingsmiddelenindustrie een belangrijke stap kunnen zetten.”

(Gepubliceerd op WaterForum Online, 12 november 2012)